Figuur 1: Circulair bouwen en onderhoud gaat wat mij betreft langs drie assen:
- doelgroep, techniek, en geldstromen.
- operationeel, tactische, strategisch niveau, en context
- lange en korte termijn.
De drie assen vormen gezamenlijk "de circular cube"
ALLES wat te maken heeft met levenscyclusdenken in de gebouwde omgeving kun je in deze cube plaatsen.
Al eerder schreef ik over deze drie assen. Lees die blog hier.
Wat is levenscyclusdenken? De meeste woningcorporaties (en andere vastgoedeigenaren) zijn inmiddels wel bezig met concepten als circulair en conceptueel bouwen, Total Cost of Ownership, en ketensamenwerking. Met dit soort concepten proberen ze de hele levenscyclus van hun vastgoedobjecten te kunnen voorspellen en daarmee controleren. Daarom noem zijn dit allemaal vormen van levenscyclusdenken.
De omslag naar levenscyclusdenken is belangrijk, omdat we steeds meer beseffen dat we inzicht en controle moeten krijgen over die levenscyclus van een gebouw om de impact op het milieu drastisch in te perken, verschillende doelgroepen flexibel willen huisvesten, en dit allemaal ook nog betaalbaar willen houden.
Wat iedereen in de praktijk wel merkt, is dat de omslag naar levenscyclusdenken (en concepten als modulair bouwen, circulair bouwen, Total Cost of Ownership, ketensamenwerking, etc) behoorlijk ingewikkeld is. Als organisatie ben je niet zomaar even omgeschakeld, want alles hangt met elkaar samen. Veel aspecten van die omslag zijn ook nog helemaal niet uitontwikkeld en veranderen dus met de dag. Dus hoe kun je door de bomen nou nog het bos zien?
Geen paniek! Clearspin helpt je het overzicht bewaren 😊
The circular cube in is een analysemodel dat is ontwikkeld door Clearspin. Alle dimensies van alle vormen van levenscyclusdenken worden in 1 model worden gevangen. Het model heeft drie assen die relevant zijn in het kader van het denken in de levenscycli van je vastgoedvoorraad.
De drie assen tezamen vormen dus het model uit figuur 1 dat ik voor nu even "de circular cube" noem. Sommigen zullen hiervan de humor inzien, maar dat hoeft niet! :-) Totdat ik een betere naam heb, heet het gewoon the circular cube.
1. De X-as van techniek, geld en ketensamenwerking.
De de x-as is afgeleid van het oeroude principe “people, planet, profit”, die in balans moeten zijn om een circulair (of duurzaam) concept langdurig haalbaar te krijgen.
2. De Y-as van aggregatieniveaus context, strategisch, tactisch en operationeel niveau.
De y-as bestaat uit de verschillende aggregatieniveaus. Het beleid, de tactische routekaart, en de uitvoer van projecten moeten op elkaar afgestemd zijn. De context waarin de vastgoedeigenaar opereert is ook van belang – de projecten moeten immers gewoon binnen de telkens veranderende wet- en regelgeving passen.
3. Korte en lange termijn
Op de Z-as staan de korte en de lange termijn. Levenscyclusdenken slaat natuurlijk op de lange termijn. Om de vastgoedvoorraad circulair te maken zullen vanaf de korte termijn (nu dus 😉) allerlei tussenstappen gezet moeten worden. Dingen als routekaarten, pilotprojecten, PO+-concepten, en CV-ketelcirculatiesystemen, zijn wat mij betreft allerlei uitstekende tussenstappen richting het levenscyclusdenken.
Over deze drie assen schreef ik trouwens al eerder een BLOG.
Bewegen op de assen van de circular cube
Praktijkvoorbeelden die je tegenkomt in het verduurzamen of circulair maken van de vastgoedvoorraad kun je altijd ergens op de drie assen plaatsen. Vervolgens moet je je afvragen wat de consequenties zijn van dit praktijkvoorbeeld op de andere punten op de assen.
Die consequenties zijn er altijd. Dat komt omdat een gebeurtenis in de praktijk nooit op zichzelf staat, maar samenhangt met de andere punten op de assen. Bijvoorbeeld,
het invoeren van nieuwe technologie heeft consequenties voor geldstromen, hoe je met de aannemer samenwerkt, en voor de bewoners.
Een pilot-project, waarin je iets nieuws uitprobeert met bijvoorbeeld een groen dak, heeft idealiter consequenties op het strategisch niveau. Immers, als het goed is evalueer je het project en ga je je afvragen of groene daken het nieuwe business as usual wordt.
Als je een visie hebt voor de lange termijn, moet je je afvragen welke stappen je NU moet zetten om die lange termijn te bereiken. Andersom, moet je je ook afvragen of de stappen die je NU zet bijdragen aan die lange termijn.
Alles hangt met elkaar samen en wat je doet heeft consequenties voor het grotere geheel. De drie assen van de circular cube zijn een reminder voor deze manier van integraal denken.
Laat me met een voorbeeld toelichten hoe de circular cube in de praktijk gebruikt kan worden.
Als woningcorporatie ben je geïnteresseerd in het plaatsen van circulaire keukens in sommige complexen.
Op de x-as kun je dit in eerste instantie op de “techniek” plaatsen. We hebben het hier over bio-based keukenkastjes.
Op de Y-as zou je het idee van circulaire keukens op operationeel niveau kunnen plaatsen.
Op de z-as is het in eerste instantie een korte termijn actie.
Hoe gaat het bewegen op die assen in zijn werk?
Goed, dan weet je dat een initiatief als biobased keukenkastjes er is, en dat je er veel van kunt leren. En je wil natuurlijk dat de geleerde lessen in de organisatie vloeien, zodat er echt een structurele verandering ontstaat (tenzij uit de pilot blijkt dat het helemaal geen goede oplossing blijkt te zijn). Je moet je daarvoor een hoop dingen afvragen.
X-as van techniek, geld, organisatie, en doelgroep. Natuurlijk, zodra je aan de slag gaat met bio-based keukenkastjes, heeft dit ook betrekking op de andere punten op de X-as, namelijk:
financiën. Wat kost zo'n biobased keuken ten opzichte van de standaard keuken die de woningcorporatie normaal gesproken toepast? En vooral wat kost het onderhoud daarvan?
ketenorganisatie. Hoe gaan de keukens onderhouden worden? Kunnen de eigen vakmannen dat doen? Moet er een onderhoudscontract afgesloten worden? Met wie? Wat kost zo'n contract?
Doelgroep Wat zijn consequenties voor de doelgroep? Hebben de kastjes de juiste kwaliteit?
Y-as van context, strategisch, tactisch, en operationeel niveau
Nu je in een paar complexen hebt geëxperimenteerd met biobased keukenkastjes, kun je je gaan afvragen of je als woningcorporatie hier business as usual van wil maken.
Context. Past het binnen de wet- en regelgeving? Draagt het genoeg bij aan de doelen die we nastreven?
Strategisch niveau. Wat zijn financiële en organisationele consequenties als biobased keukenkastjes de nieuwe standaard worden?
Tactisch niveau Worden biobased keukenkastjes bij projecten ingevoerd of ook bij DO? Waarom? Hoe snel gaat de transformatie naar biobased keukenkastjes?
Z-as van korte en lange termijn
Korte termijn Welke stappen zetten we nu en zijn dat de juiste stappen? Hoe ziet de planning voor de komende jaren eruit? Wat bereiken we daarmee over twee jaar, vijf jaar, en 25 jaar? En zijn dat de dingen die we willen bereiken?
Hoe nu verder?
Je ziet meerdere dingen gebeuren in het gebruik van de circular cube:
Ik weet zeker dat je tijdens het lezen van de voorbeelden minimaal één keer hebt gedacht van “he, nee hoor, dat hoort ergens anders op de as!” Dat is niet erg. Per voorbeeld kun je discussiëren waar ergens op de X-, Y-, en Z-as een dergelijk voorbeeld geplaatst moet worden. Het is niet zwart-wit. Ik help je alleen door je een kapstok te geven zodat je je gedachten beter kunt structureren.
Er zijn 32 punten waar de assen elkaar kruisen. Ik zou het zelf superleuk vinden om die 32 punten verder uit te werken (en ja, dat vind ik zelf ook best veel!)
Dit is slechts een heel korte introductie van het model. De komende tijd zal dit verder uitgewerkt worden, en zullen er veel meer uitleg, BLOGS, (en misschien VLOGS, maar ik weet nog niet of ik dat durf!) en informatie volgen over de ontwikkeling van dit model.
Het model is nog lang niet uitontwikkeld! Ik ben heel benieuwd naar jullie reacties hierop. Wat is al heel goed? Wat kan beter? Waarvoor zou je dit kunnen gebruiken? Wat mist er nog? Laat het mij weten!!!
Wil je reageren en/of de ontwikkelingen van de circular cube op de voet volgen? Hoe dan? Nou, door te linken op LinkedIn bijvoorbeeld :-)